ID.nl-redacteur Amy Schutte: "Ooit ging ik drie maanden op een studenten-uitwisselingsprogramma. De wasmachine van het complex was stuk. De hele periode heb ik mijn kleding met de hand gewassen. Ik deed het zoals ik mijn oma vroeger weleens zag doen: schrobben tot de blaren op mijn vingers stonden. Sindsdien voelt een was in de machine doen nog steeds als luxe. Maar handwassen vond ik eigenlijk best te doen. En het is beter voor het milieu. Of toch niet?"

Wat is het meest ‘vervuilende’ deel van het wassen?

Kleding dragen - en wassen - is vervuilend, daar kunnen we niet omheen. Natuurlijk speelt de productie daarbij een grote rol. Vervoer, veelal vanaf Azië, ook. Behalve bewust kleding kopen kunnen we zelf de productie en het vervoer ervan niet veranderen.

Het andere vervuilende aan kleding is wassen. Dat zit ‘m vooral in:

• Temperatuur van het waswater
• Snellere slijtage van de kleding (het loslaten van microvezels)
• Het gebruik van de droger
• Ook gebruikt een wasmachine meestal redelijk wat water: gemiddeld 17,2 liter per dag volgens Waternet.

En daar heb je zelf wél invloed op - zeker op het gebruik van de machine. Je zou kunnen zeggen: dan was ik zo nu en dan wel wat met de hand. Maar is dat beter voor het klimaat? En hoe zit dat met je kleding, gaat die langer mee als je de wasmachine voorlopig uitzet?

Lees ook: 9 veelgemaakte fouten bij het drogen van je was

Handwassen: beter of geen verschil?

Het is niet alleen het wassen dat een vervuilende factor is in de kledingindustrie. Die industrie zelf heeft ook nogal een voetafdruk wat betreft CO₂-uitstoot. En hoewel dit op het eerste gezicht niets te maken met wassen, is er wel degelijk een verband. Kleding die sneller slijt, moet sneller vervangen worden. Goedkope kleding is meestal van minder kwaliteit en slijt sneller in de was. Bij elke wasbeurt verliest je kleding microvezels. Bij synthetische stoffen zijn dat in feite gewoon microplastics. Die verliezen vrij veel van die vezels, ze slijten dus snel. Dit is wat we ook wel ‘fast fashion’ noemen. Alle synthetische kleding verliest zulke vezels bij iedere wasbeurt. Hoeveel precies hangt af van de garen gebruikt.

©Luoxi

Microplastics komen ook vrij als je met de hand wast

Uit onderzoek blijkt helaas dat er bij handwassen net zoveel microplastic vrijkomt als machinewassen. Dat onderzoek werd overigens vooral gedaan omdat er veel landen zijn waar wasmachines een luxe zijn die niet voor iedereen is weggelegd. Net als stroom. De uitkomsten zijn wel interessant als we kijken naar duurzaamheid.

De manier waarop de stof gemaakt is, zoals breien of weven, heeft wel wat invloed op de afscheiding van microvezels. Gebreide stoffen verliezen er bijvoorbeeld meer. Het type stof volgens dit onderzoek veel minder. Dat zou goed nieuws kunnen zijn, want dat betekent dat niet alle losgeraakte microvezels synthetisch - en dus schadelijk - zijn. Die van natuurlijke stoffen als wol of katoen zijn immers plantaardig. Microvezels, niet per se microplastics. Daar daar moet wel de kanttekening bij geplaatst worden dat die natuurlijke stoffen vaak bewerkt zijn. Zo worden ze vaak geverfd met chemische verf, of behandeld met waterafstotend materiaal. Die ‘natuurlijke’ stoffen zijn vaak ook helemaal niet zo biologisch afbreekbaar meer.

Natuurlijk heeft ook de gebruikte wastechniek te maken met de hoeveelheid vezels die loskomt. Eerdergenoemd onderzoek werd vooral uitgevoerd in de Filipijnen. Hier wordt veel met de hand gewassen, onder andere doordat de elektriciteitsvoorziening onvoorspelbaar is. Dit wordt soms gedaan met behulp van stenen, borstels, schuursponzen of zelfs hout. De gebruikte techniek is ook afhankelijk van hoe vuil de kleding is. Natuurlijk is een onderzoek dan lastig uit te voeren, dat lukt maar beperkt. De factoren zijn steeds een beetje anders. In elk geval kwamen de gemeten losgekomen microvezels in het onderzoek bij handwas overeen met die uit de wasmachines. Geen winst voor de handwas, dus.

©Eric Dale

Met de hand kun je minder heet wassen, wordt het dan nog wel schoon?

In een goede machine heeft de watertemperatuur eigenlijk niet meer zoveel te maken met hoe schoon je was wordt. Mits er geen hardnekkige vlekken in zitten (zoals vet of bloed), of je echt maximale hygiëne nodig hebt (denk aan vaatdoekjes, of handdoeken en beddengoed van je kinderen wanneer ze hoofdluis hebben), want dan speelt de temperatuur wel een rol. Bij een ‘normale’ was komt die ook schoon uit de machine op lage temperatuur. De temperaturen die op waslabels vermeld staan zijn maximum temperaturen. Kouder wassen kan altijd, heter is niet aan te raden. Met de hand kun je niet te heet wassen, want anders verbrand je je handen. Logisch.

Maar de beperkende factor wat betreft hoe schoon je kleding wordt, is niet de temperatuur. Het komt toch op je wastechniek aan. 👇

Ook interessant: Slimmer wassen: koud is het nieuwe warm

©Matthew Ashmore

Duurzaam: minder heet wassen

Wil je milieuzuiniger wassen, dan helpt minder heet wassen echt. De was draaien op 30 graden in plaats van 40 kan per huishouden 27 kg aan CO₂-uitstoot schelen. Het opwarmen van het waswater is de helft van het energiegebruik van je wasbeurt. Met de machine dan.

Maar als je warm of heet water gebruikt om je kleren met de hand te wassen, gebruik je waarschijnlijk meer energie om het water in je huis te verwarmen voordat je begint. Als je water op gas verwarmt, zou het aanzetten van het warme water wel eens meer schade aan het milieu kunnen toebrengen dan je hoopte.

Duurzaam: stop met het gebruik de droger

Als je dan met de hand wast, ligt het voor de hand om de kleding níet in de droger te stoppen. De droger is namelijk grootverbruiker van energie. Het is zelfs de grootste energieverbruiker in de cyclus van onze kleding. Bovendien is het gewoon niet altijd nodig: als het buiten droog is, kun je de was aan de lucht laten drogen. Maar binnen in een trapgat lukt vaak ook. Scheelt ook meteen geld: naar schatting van het Nibud zo’n € 1,95 per keer.

Handwas: welke kleding wel en niet

De CEO van Levis wast zijn spijkerbroeken al met de hand. En alleen als ze echt heel vies zijn. Het is goed voor de stof (zegt hij) en duurzamer.

Lingerie en delicate stoffen moeten vaak al met de handwas, volgens het waslabel. Ook kleding met pailletten of schuimrubberen vulling was je het beste met de hand.

Handwas of machinewas? Als je het maar minder doet!

Zoals je hierboven hebt kunnen lezen, zitten zowel aan handwas als aan machinewas voordelen en nadelen. Wil je echt goed bezig zijn, dan is de oplossing eigenlijk: was kleding niet te vaak, ook niet met de hand. Uiteindelijk beschadigen de vezels altijd een beetje. Minder wassen betekent dat je kleding langer meegaat en je dus minder snel nieuwe kleren nodig hebt. En je pompt minder microplastics in het afvalwater. Na één dag dragen je kleding in de wasmand gooien is echt niet altijd nodig. Uithangen en een half uurtje buiten laten luchten is vaak al voldoende om het de volgende dag gewoon nog een keer aan te kunnen. Beter voor het milieu en beter voor je portemonnee!

Tools met AI-technieken zijn zeker niet beperkt tot de desktopcomputer. Ook op mobiele apparaten kun je ze volop benutten. Of het nu via een specifieke app is of via een webapplicatie in je mobiele browser, de mogelijkheden zijn legio. En je zult merken dat er meer bestaat dan alleen ChatGPT.

1 Google Foto’s

De app Google Foto’s is al langer beschikbaar, maar heeft nu ook enkele handige AI-updates, geschikt voor Android 8 en iOS 15, en hoger. Bij het selecteren van een foto kun je onderaan verschillende AI-functies kiezen. Met Magische editor verplaats en schaal je geselecteerde objecten, terwijl je via Tools met Magische gum objecten of personen verwijdert en vervolgens een passende achtergrond toevoegt. Scherp maken verbetert wazige foto’s door details duidelijker te maken, terwijl Portretvervaging juist alles vervaagt behalve het ingestelde focuspunt.

Wil je meer lezen over de AI-functies in Google Foto's, lees dan dit artikel: AI in Google Foto's: van snapshot naar showstopper

Magische editor: objecten verplaatsen en schalen.

2 Google Gemini

Google introduceert met Gemini, de opvolger van Google Assistent, nieuwe AI-functies. Door op het microfoonpictogram te drukken, kun je vragen inspreken, waarna het LLM (zoals Gemini 2.0 Flash Experimental) antwoorden hardop voorleest. Met het menupictogram (met drie verticale streepjes) activeer je Gemini Live, waarmee je natuurlijke, doorlopende gesprekken voert en tijdens het gesprek van onderwerp kunt wisselen. Deze functie is momenteel beschikbaar voor Android-gebruikers met een Gemini Advanced-abonnement. Met het fotopictogram kun je ook foto’s van je camera of uit de galerij aan je prompt toevoegen.

Je kunt je vragen ook inspreken en (mogelijk) zelfs heuse conversaties houden.

3 Obsidentify

Obsidentify is een gebruiksvriendelijke app waarmee je snel wilde planten, dieren en paddenstoelen identificeert door een foto te maken of te uploaden. De app gebruikt AI-technologie, specifiek beeldherkenning, om waarnemingen nauwkeurig te analyseren en te matchen met een uitgebreide soorten-database. Na identificatie ontvang je directe informatie over de soort, zoals naam en kenmerken.

Waarnemingen kun je opslaan, delen en koppelen aan je Obsidentify-account, waarmee je ook bijdraagt aan onderzoek en natuurbescherming. Verder krijg je een overzicht van je persoonlijke ontdekkingen, die je kunt bijhouden via www.waarneming.nl of www.waarnemingen.be.

Upload een duidelijke foto en de kans is groot dat de plant of het dier meteen wordt geïdentificeerd.

4 StarryAI

StarryAI is een gebruiksvriendelijke AI-tool waarmee je binnen enkele seconden leuke afbeeldingen kunt maken. Door simpelweg een tekstprompt in te voeren, genereert de app fraaie beelden op basis van je beschrijving. Daarnaast biedt StarryAI diverse functies zoals het verbeteren en vergroten van beelden, het verwijderen van achtergronden, en Magic Fusion, waarmee je verschillende stijlen kunt combineren. Je kunt ook eigen beelden uploaden en verder aanpassen. De app laat je bovendien uit talrijke artistieke stijlen kiezen. De krachtiger Pro-versie kost circa 8 euro per week.

Een vegetarisch wrattenzwijn met StarryAI.

5 Wonder (AI Art Generator)

Net als StarryAI kun je ook met Wonder allerlei artistieke afbeeldingen genereren op basis van tekstinvoer. Je kunt daarbij kiezen uit verschillende stijlen, zoals Hyper Realistic, Photo, Tattoo en Oil Painting. Je kunt ook je eigen foto omzetten naar uiteenlopende animes of naar digitale portretten, handig voor wie naar een originele avatar zoekt.

Wonder blijkt vooral goed te werken bij minder complexe prompts. Je kunt de gratis versie beperkt gebruiken; de Pro-versie kost zo’n 36 euro.

Je kunt dezelfde prompt in uiteenlopende visuele stijlen gieten.

6 Microsoft Designer

Microsoft Designer biedt veelzijdige tools waarmee je creatieve ontwerpen snel kunt realiseren, ondersteund door AI. Met de functie Maken met AI kies je uit diverse sjablonen, zoals sociale posts, uitnodigingen en stickers, die je eenvoudig personaliseert. Bewerken met AI biedt praktische functies zoals Generatief wissen, Achtergrond verwijderen en Afbeelding kadreren. Daarnaast kun je ontwerpen helemaal zelf samenstellen door specifieke kenmerken te selecteren. De mogelijkheden zijn ook afhankelijk van je Microsoft-abonnement.

AI kan je op diverse manieren helpen bij het optimaliseren van je afbeeldingen.

7 Perplexity AI

Perplexity AI is een chatbot die veel lijkt op ChatGPT, maar ook kenmerken heeft van een zoekmachine, min of meer vergelijkbaar met ChatGPT met de wereldbolfunctie. Boven en tussen de antwoorden staan de aanklikbare, vaak actuele bronnen waarop het antwoord is gebaseerd. De app haalt ook informatie uit sociale media zoals Reddit en X.

Met de mediaknop bekijk je gerelateerde foto’s en video’s. Onderaan verschijnen opvolgvragen die aansluiten bij je eigen hoofdvraag. Zowel vragen als antwoorden zijn beschikbaar in meerdere talen, waaronder Nederlands. De Pro-versie (ca. 22 euro per maand) biedt krachtiger zoekopdrachten, laat je een onbeperkt aantal bestanden (ter analyse) uploaden en laat je uit diverse AI-modellen kiezen.

Een geslaagde combinatie van AI-chatbot en zoekmachine

8 Character AI

Character.ai is een chatbot waarmee je uit honderden personages kunt kiezen om mee te chatten. Dankzij AI sluiten de reacties naadloos aan bij de stijl van het gekozen personage. Dit kunnen zowel fictieve als historische figuren zijn, met thema’s als Taalonderwijs, Religie, Geschiedenis en Dieren. Je kunt ook eigen personages ontwerpen en hun persoonlijkheid en spreekstijl aanpassen. Daarnaast kun je een personage bellen voor gesproken conversaties. Je spreekt bijvoorbeeld Nederlands, terwijl het personage in het Engels antwoordt.

Een diepgaand filosofisch gesprek met Socrates of Nietzsche? Je kiest maar.

9 Replika

Replika biedt een interactieve AI-chatpartner die je volledig persoonlijk kunt samenstellen. Je kiest de outfit, stem, persoonlijkheid en interesses van je partner en voert gesprekken, voornamelijk in het Engels (de Nederlandse uitspraak is minder overtuigend). Het personage reageert natuurlijk en leert van eerdere interacties.

De gratis versie heeft helaas flink wat beperkingen. Met de betaalde Pro-variant (ongeveer 22 euro per maand) krijg je toegang tot krachtigere modellen, onbeperkte stemberichten en extra functies zoals specifieke rollenspellen en andere activiteiten.

Mijn AI-gesprekspartner vindt het niet zo leuk dat ik ander gezelschap wil.

10 Suno (AI music)

Met Suno kun je – ook zonder muzikale achtergrond – eenvoudig nummers maken. Beschrijf waar het lied over moet gaan, en kies of het instrumentaal wordt of met vocals (mannelijk of vrouwelijk). In Custom mode bepaal je tempo, sfeer en muziekstijl. Je kunt eigen ideeën voor de songtekst invoeren of de knop Make Random Lyrics gebruiken. Het gegenereerde lied, inclusief songtekst en passende cover art, kun je direct beluisteren en delen. Je dient je bij deze app wel aan te melden, en eerder gegenereerde nummers worden in je persoonlijke bibliotheek bewaard.

Je eerder gemaakte liedjes worden in je persoonlijke bibliotheek opgeslagen.

11 Kaiber

Met Kaiber genereer je eenvoudig indrukwekkende videobeelden. Geef een beschrijving en kies een stijl zoals Cinematic, Photorealistic, Watercolour of Oil painting. Je kunt ook eigen beelden of video’s uploaden om te animeren of van stijl te veranderen. Het renderen kan tot een halfuur of langer duren, maar je kunt een notificatie instellen voor wanneer het klaar is. Voor meer, langere of kwalitatief betere video’s zonder watermerk kun je een abonnement nemen vanaf 5,49 euro per maand voor Kaiber Explorer.

Mijn werkruimte, voorgesteld in een wat psychedelische videoclip.

Lees ook: Dit zijn de populairste AI-tools voor het creëren van video's

12 CapCut

CapCut, afkomstig van Bytedance, omschrijven we als een video-composer die op de eerste plaats is gericht op sociale media. Je kunt namelijk uit verschillende media en formaten kiezen, met opties zoals For Reels, For TikTok, Memes en Fandom. Vervolgens selecteer je een geschikt sjabloon en vul je dit met eigen foto’s en video’s. Afhankelijk van het model kun je ook eigen tekst toevoegen en deze naar wens vormgeven, of je zorgt voor een aangepast achtergrondmuziekje. Er zijn ook extra effecten mogelijk, zoals keyframe-animatie, slow-motion en stabilisatie.

Van foto of videoclip naar reel, meme en meer.

13 Speechify

Moet je vaak teksten doornemen, bijvoorbeeld voor je werk, dan kun je Speechify gebruiken om deze luidop te laten voorlezen, ook in het Nederlands. Je geeft eerst informatie op over jezelf, zoals de soorten teksten die je leest en hoeveel tijd je hieraan besteedt. Vervolgens kies je een luisterstem en stel je de snelheid in (bijvoorbeeld 1,2x). Daarna verwijs je naar een online document of een Word- of pdf-bestand in je cloudopslag. De app is drie dagen gratis te gebruiken, daarna kost hij 9,17 euro per maand).

Vind je lezen te tijdrovend? Laat je teksten dan gewoon luidop voorlezen!

14 Otter

Otter biedt automatische transcriptie van spraak naar tekst. Met de gratis versie kun je tot 300 minuten per maand opnemen en transcriberen. Je kunt ook audio-opnames uploaden voor transcriptie en deze als txt-bijlage via e-mail versturen. De app ondersteunt vooral Engels, Spaans en Frans, en sinds kort ook Nederlands (nog niet beschikbaar op onze app tijdens het testen). Daarnaast kan Otter online meetings via Zoom, Google Meet en Microsoft Teams opnemen en automatisch transcriberen. Vaak gebruikte woorden die Otter niet herkent kun je toevoegen aan een woordenboek.

Audio kun je zowel live als opgenomen laten transcriberen.

15 Seeing AI

Deze app, afkomstig van Microsoft, is speciaal ontwikkeld om mensen met een visuele beperking te helpen hun omgeving te verkennen. Richt de camera op een tekst en deze wordt direct voorgelezen (ook in het Nederlands). Of je scant streepjescodes en de app vertelt welk product het is. Maak een foto van je omgeving en ontvang een korte beschrijving inclusief een inschatting van afstanden. Verder is er nog een functie om valuta en kleuren te herkennen, en om via toonhoogtes de actuele lichtsterkte in je omgeving aan te duiden.

Seeing AI helpt je de omgeving te verkennen.

De Oppo Pad SE is een budgettablet met een prijskaartje van 269 euro. Dat ligt aan de bovenkant van wat je meestal onder budget verstaat, dus dan is het de vraag of de tablet de verwachtingen waarmaakt. We verklappen alvast van wel, en dit is waarom.

De Oppo Pad SE pakt uit met een modern en verfijnd design. Met afmetingen van 25,5 bij 16,6 bij 0,7 cm en een gewicht van rond de 530 gram is dit een relatief lichte en dunne tablet voor zijn formaat. Je hebt bovendien de keuze uit chique kleuren als Starlight Silver en Night Blue. Hoewel een vingerafdrukscanner ontbreekt, ontgrendel je de tablet gelukkig snel via gezichtsherkenning. De Pad SE voelt solide aan en ligt comfortabel in de hand. Qua ontwerp doet dit model sterk denken aan de OnePlus Pad Go; beide hebben op de achterkant een horizontale strook die visueel afwijkt van de rest van de behuizing.

Scherpe beelden

Het scherm stelt gelukkig allesbehalve teleur, maar is tegelijkertijd vrij standaard op dit prijspunt. De tablet heeft 11-inch lcd-paneel met een scherpe resolutie van 1920 bij 1200 pixels en een prettige 16:10 beeldverhouding. Het biedt scherpe beelden en levendige kleuren. Welkom is ook vooral de adaptieve beeldverversing tot 90 Hertz, waardoor alles ook heel vloeiend oogt (vooral games). De piekhelderheid van 500 nits zorgt er wel eens voor dat je buitenshuis tegen je eigen onderkin aankijkt, maar voor gebruik binnenshuis volstaat dat gelukkig gewoon.

©Wesley Akkerman

Snel genoeg voor de meeste scenario's

De Oppo Pad SE draait op een MediaTek Helio G100-processor, een chipset die zorgt voor fijne prestaties bij alledaagse taken en lichte games. De processor wordt vergezeld door 6 GB aan werkgeheugen, waardoor je ook redelijk kunt multitasken. Hier zit wel een grens aan: wanneer je te veel apps opent of zware games draait, dan kan het systeem, geheel volgens verwachting, wat gaan stotteren. Je hebt daarnaast maximaal 128 GB aan opslag tot je beschikking. Dat is niet veel; en je kunt die opslag helaas ook niet verder uitbreiden.

Lange accuduur

Daarnaast heeft de Oppo Pad SE een vrij grote batterij aan boord, waarmee je het gemakkelijk dagen uithoudt. Dat is natuurlijk afhankelijk van je gebruik. Maar als je af en toe wat leest, je dagelijkse spelletjes speelt of even een video kijkt, dan hoef je hem echt niet meerdere keren per week aan de lader te leggen. Fijn is dat de tablet nooit echt heet wordt: niet tijdens het gebruik en ook niet tijdens het opladen. Dat betekent dat je hem altijd comfortabel kunt vasthouden, ongeacht wat je op dat moment aan het doen bent.

©Wesley Akkerman

(Beveiligings)updates

De tablet draait uit de doos op Android 15, voorzien van Oppo's eigen interface: ColorOS. Die combinatie zorgt, zoals vaker, voor een soepele gebruikerservaring. Houd er rekening mee dat de Oppo Pad SE alvast voorzien is van wat (verplichte) Google- en Oppo-apps, maar het aanbod blijft gelukkig relatief beperkt. Verder is het goed om te zien dat de budgettablet vier Android-upgrades en zes jaar aan beveiligingsupdates ontvangt. Dat kunnen we haast uitzonderlijk veel noemen in dit segment – maar tegelijkertijd vinden we het ook de absolute mininum.

Camera's functioneel, maar niet meer dan dat

De Oppo Pad SE beschikt over twee vijf megapixelcamera's: een voorop en een achterop. Verwacht geen baanbrekende fotografische prestaties; die camera's zijn primair bedoeld voor de typische tablettaken. Denk dan aan het scannen van een document of echt even een snel kiekje. De frontcamera voldoet prima voor heldere videogesprekken of vergaderingen. De focus ligt hier duidelijk op functionaliteit. En dat is gewoon oké, omdat de meeste mensen foto's maken met hun smartphones en hun tablets niet (altijd) meenemen naar concerten of andere plekken.

©Wesley Akkerman

Oppo Pad SE kopen?

De Oppo Pad SE is een lichte en slanke tablet met een modern ontwerp en een lcd-scherm dat vloeiende beelden en scherpe details levert. De helderheid van het scherm kan buitenshuis wat beperkt zijn, maar binnenshuis is het beeld prettig om naar te kijken. De prestaties zijn goed voor alledaagse taken en lichte games; bij zwaardere apps merk je soms wat vertraging. De tablet valt op door zijn indrukwekkende batterijduur. Met vier Android-upgrades en zes jaar beveiligingsupdates biedt Oppo bovendien uitzonderlijk lange ondersteuning in deze prijsklasse. Als we kijken naar de prijs, de solide basis, de lange accuduur en de uitstekende softwareondersteuning, vinden we de Oppo Pad SE zeker zijn geld waard voor als je een betrouwbare en simpele tablet zoekt voor alledaagse taken en lichte spelletjes.